काल मुक्कामी बार्शीत होतो. आज सकाळी बार्शीहुन पांगरीला येताना घारी जवळील पुरी या गावच्या फाट्यावर एका विद्युत खांबाजवळ वड, पिंपळ आणि बाभळ यांच्या सुरेल संगमातुन निर्माण झालेल्या एका झाडाचा फोटो टिपला. गेली कित्येक दिवस मी बार्शी-पांगरी प्रवासादरम्यान त्या झाडाकडे कुतुहलाने पाहत आलोय. तसं पहायला गेलं तर वड आणि पिंपळाला प्रचंड धार्मिक महत्व आहे. आणि बाभळीला मात्र तिच्या काटेरी स्वभावामुळे कुठेच पुजले जात नाही; अर्थात तिचं आयुर्वेदीक महत्व असतानाही. या झाडाचे मुख्य खोड बाभळीचे आहे. त्याखालच्या मुळ्या सुद्धा बाभळीच्याच आहेत. परंतु खोडाचा भाग मात्र अर्धा वड आणि अर्धा पिंपळ असा वाढला आहे. काही वर्षापुर्वी एखादं पाखरू उडता-उडता या बाभळीच्या खोडावर बसलं असावं आणि त्याच्याच विष्ठेतुन ह्या दोन महाकाय वृक्षांची बीजे रोवली गेली असावीत. आज या दोन्ही वृक्षांनी खोडावर स्वतःच साम्राज्य निर्माण केलं असलं तरी पाण्यासाठी मात्र बाभळीच्याच जिवावर अवलंबुन रहावे लागते. कदाचीत त्यांच्या याच वृत्तीमुळे त्यांची वाढ म्हणावी तशी बलाढ्य झाली नाही. कारण बाभळीच्या आणि वड पिंपळाच्या मुळ्यांमध्ये फरक तर असणारच.
एखाद्या झाडाच्या खोडावर दुसऱ्या प्रजातीच्या झाडाची वाढ होणे याला सायन्सच्या भाषेत 'पॅरासाईट' म्हणतात आणि मराठीत 'बांडगुळ' म्हणतात. परंतु बांडगुळ ही संज्ञा झाडांपेक्षा माणसांमध्येच जास्त आढळते. कुण्या दुसऱ्याने निर्माण केलेल्या पायावर स्वतःचे शरीर पोसण्याची वृत्ती दिवसेंदिवस वाढत आहे. स्वतंत्र अस्तित्व निर्माण करण्याची वृत्ती जोपर्यंत आपल्यात निर्माण होत नाही तोपर्यंत आपल्याला सुद्धा अशाच बाभळरूपी माणसांसोबत रहावे लागते, त्यांचा स्वभाव काट्यासारखा बोचणारा असला तरी त्यांच्यातल्या प्रेमाच्या ओलाव्यावर आपला सहवास जिवंत ठेवावा लागतो.
स्वतःची मुळं विकसीत न केलेले वड आणि पिंपळ कुठपर्यंत जिवंत राहतील माहीत नाही परंतु वृक्ष संस्कृतितलं अमृत प्यालेल्या, सर्वाधिक आयुष्य असलेल्या वड आणि पिंपळाला पोसल्याचा अभिमान बाभळीला सदैव राहील तर स्वतःच्या मुळ्यावर उभा नसल्याने वटपौर्णिमेदिवशीही उपेक्षितच राहील्याची खंत वडाला सदैव राहील.
लेखक : प्रा.विशाल गरड (पांगरीकर)
दिनांक : 24 ऑगस्ट 2016
वेळ : सकाळी 10 ते 11
No comments:
Post a Comment